Veel mensen hebben last van psychische klachten. Er is bijna niemand te vinden, die niet tijdens het leven eens een lastige periode doormaakt. Stress, klachten en moeilijke emoties zijn een deel van het leven. Een echt probleem in de vorm van een stoornis of een ziekte worden deze klachten pas als de lastige emoties en de bijhorende gevolgen, zoals slecht slapen of eten, langer aanhouden dan een half jaar. Maar als mensen hun klachten meteen serieus nemen en de onderliggende probleem aanpakken, eventueel samen met een coach, worden de klachten snel beter. Het resultaat van reflectie en actie is dan niet alleen herstel, maar veerkacht, een hogere emotionele en persoonlijke competentie. Van klacht nar kracht!
De basis: zorg goed voor jezelf
De basis van mentaal welzijn ligt in ons lichaam. Zonder voldoende slaap, beweging en hoogwaardige voeding is herstel moeilijk, zo niet onmogelijk.
Dagboek: gevoelens, gedachten en gedrag
De volgende stap bij psychische klachten is een probleemanalyse en het noteren van emoties, gedachten en gedrag. Wat doe je, wat denk je en wat voel je? Deze zelfobservatie is uiterst waardevol. In bepaalde zin objectiveer je zo je gevoelens. Als we somber zijn en dan voelen en denken, draait vaak een rad in ons hoofd en we komen er maar niet uit. Het opschrijven is een stap naar objectivering en goede zelfobservatie. Bijvoorbeeld zie je duidelijker, wanneer je je slecht voelt en wanneer je je goed voelt. Misschien voel je je bijzonder slecht na een gesprek met een bepaalde persoon. Of voel je je beter als enn uurtje gaat wandelen. Ook zie je beter om precies welke emoties het gaat: is het verdriet, is het boosheid en irritatie of gaat het om angst?
Een dagboek helpt het verder, helpt je gevoelens om te zetten in probleemoplossing in actie. Als je alleen niet verder komt, zoek dan een vriend of een coach, met wie je je gedachten en plannen kunt bespreken.
Emoties brengen ons in actie
Emoties brengen ons in actie. De “motie” zit in emotie net zoals in moti-vatie. Er zijn geen slechte emoties. Emoties zoals boosheid en angst zetten on aan tot actie en geven energie. Alle emoties, ook negatieve emoties hebbe een functie. Boosheid geeft extra energie. Onderzoek laat zien dat boze mensen een puzzel sneller oplossen en taakdoelen sneller bereiken! Wel kan boosheid ook voor een tunnelvisie zorgen, daarom is bijsturen en zelfreflectie nodig.
Ook voor verdriet geldt dat deze emotie eenbelangrijke functie vervult: verdriet is een gevolg van verlies. We willen het verlies herstellen, dus kunnen we kijken hoe we de herinnering aan de goede tijd als impuls voor een mooie toekomst kunnen gebruiken.
Boosheid vraagt in een sociale relatie om een doorgronden van het hoe en waarom van de boosheid. Boosheid zet aan om met onrechtvaardigheid of manipulatie om te gaan. Zelfobservatie en dagboek zijn hier de beste eerste stappen. In veel gevallen is vervolgens hulp van anderen nodig, vrienden of een coach, om bij boosheid tot een duurzame, constructieve en vanzelfsprekend geweldloze actie te komen.
Angst is ook een emotie die iedereen kent. Angst stimuleert ons om gevaarlijke situaties te meiden of uit gevaarlijke situaties te ontsnappen. Het is vaak heel lastig om te weten of een angst realistisch of overdreven is en wat de constructieve acties kunnen zijn. Dagboek, gesprek met verschillend denkende vrienden en met een coach kunnen hierbij helpen. Ons wordt vaak gezegd, dat we niet angstig hoeven te zijn, of dat we ons uit ons comfortzone moeten bewegen. Soms is dat waar, maar soms beschermt ons angst ook voor manipulatie en kwaadwillende anderen. Ga er niet zomaar van uit, dat angst altijd overdreven is. Angst kan vaak ook juist beschermen.
Angst en fobie
Wel is het zo, dat een gerechtvaardigde angst op een ongewenste en hinderlijke manier kan generaliseren. Als je bijvoorbeeld door een pitbull bent gebeten, ben je daarna soms bang voor álle honden. Sommige mensen durven dan nauwelijks het huis meer uit. Als je te maken hebt met overgegeneraliseerde angst of paniek, kan je het beste steun zoeken bij een psycholoog. Deze leert je om in kleine stappen met ontspanningsoefeningen van je angst af te komen.
Klimaatangst en klimaatactie
Een goed voorbeeld voor angst als een motor voor actie ist de klimaatangst en klimaatdepressie die heel wat mensen voelen. Dit is geen onrealistische of overdreven angst, dit is een angst die past bij een dreigende situatie. Het beste kunnen we met deze angst omgaan door samen in collectieve en realistische actie voor een betere toekomst werken. Stadsvergroening, zonnecollectieven, circulaire economie: er zijn heel veel mogelijkheiden om energiek en met kleine realistische stappen samen aan een beter toekomst te werken.
Akuut met lastige emoties omgaan
Hierboven staat dat er geen echt negatieve emoties zijn. Dat klopt in die zin, dat emoties ons aanzetten tot actie en verandering. Maar in een acute situatie kan een emotionele stressreactie ongewenst en zelfs gevaarlijk zijn. Het is belangrijk om ontspanningstechnieken te kennen en te oefenen, in het bijzonder ademoefeningen.
Lees hier meer over het samenspel tussen emotie, cognitie en gedrag.
Literatuur
Lench, H. C., Reed, N. T., George, T., Kaiser, K. A., & North, S. G. (2023). Anger has benefits for attaining goals. Journal of Personality and Social Psychology.
