Autonomie is een van de drie psychologische basisbehoeften die volgens de Zelfdeterminatietheorie (ZDT) essentieel zijn voor de motivatie, het welbevinden en de groei van mensen. Een autonoom persoon heeft volgens deze theorie het gevoel regie te voeren over zijn leven en zelf keuzes te kunnen maken die aansluiten bij interesses, waarden en doelen. Autonomie is daarbij niet hetzelfde als onafhankelijkheid of individualisme. Maar een autonoom persoon heeft de vrijheid en spelruimte bij het uitvoeren van taken. Dat geldt ook als taken door anderen worden opgelegd.
Autonomie word ondersteund door de omgeving als de omgeving rekening houdt met de perspectieven, gevoelens en behoeften van de persoon1.
Dit kan op verschillende manieren gebeuren, zoals:
* Het perspectief van de ander innemen (emotie, empathie): dit betekent dat men probeert te begrijpen wat de ander denkt, voelt en wil, en daar respectvol mee omgaat. Dit vergroot het vertrouwen en de verbondenheid tussen mensen.
* Onderbouwde uitleg geven: dit betekent dat men duidelijk maakt waarom een bepaalde taak of activiteit belangrijk of zinvol is. Ook wordt uitgelegd hoe de taak bijdraagt aan een hoger doel of een gemeenschappelijk belang. Een dergelijke uitleg vergroot het gevoel van betrokkenheid en zingeving bij de persoon.
* Vriendelijk formuleren: dit betekent dat men positieve, ondersteunende en bemoedigende woorden gebruikt in plaats van dwingende, controlerende of kritische taal. Dit vergroot het gevoel van waardering en respect bij de persoon.
* Geduld tonen: dit betekent dat men de tijd neemt om naar de ander te luisteren. Men stellt vragen en geeft feedback, zonder te haasten, te onderbreken of te oordelen. Dit vergroot het gevoel van ruimte en veiligheid bij de persoon.
* Negatieve emoties toestaan: dit betekent dat men erkent dat de ander soms moeilijkheden, frustraties of teleurstellingen kan ervaren. Men probeert niet en deze emoties te vermijden, te ontkennen of te veranderen. Dit vergroot het gevoel van authenticiteit en acceptatie bij de persoon
Als autonomie wordt ondersteund door de omgeving, leidt dit tot meer intrinsieke motivatie bij de persoon. Autonomie is dus een cruciale factor voor de persoonlijke ontwikkeling en groei van mensen.
De zelfdetermiantietheorie is de meest moderne motivatietheorie. De ZDT legt de basis voor gezondheid en creativiteit op het werk en in het persoonlijk leven.
Literatuur:
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2017). Self-determination theory: Basic psychological needs in motivation, development, and wellness. The Guilford Press. https://doi.org/10.1521/978.14625/28806
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2022). Self-determination theory. In Encyclopedia of quality of life and well-being research (pp. 1-7). Cham: Springer International Publishing.